Jestem fizjoterapeutką pediatryczną od kilkunastu lat pracującą z dziećmi niepełnosprawnymi. Od kilku lat prowadzę gabinet fizjoterapii Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci w Krakowie.
Przez kilkanaście lat pracy z dzieckiem niepełnosprawnym ruchowo miałam okazję doświadczyć trudności, z którymi borykają się dzieci i rodzice. Pracowałam w przedszkolu specjalnym oraz prowadziłam zajęcia na terenach domów pacjentów i po części uczestniczyłam w ich życiu codziennym.
Dzieci Niepełnosprawne Ruchowo doświadczają wiele różnych trudności między innymi: problemy z napięciem mięśniowym, kontrolą głowy i tułowia, narastającymi przykurczami, podwichnięciami lub zwichnięciami stawów biodrowych, nieprawidłowym przetwarzaniem informacji sensorycznych.
Jednym z dużych trudności u dzieci niepełnosprawnych ruchowo jest problem uczestniczenia w życiu domowym i społecznym tzw. partycypacji. W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci ćwiczymy z dzieckiem niepełnosprawnym, określamy cele terapii, uczymy rodziców pielęgnacji, prawidłowego noszenia, podnoszenia oraz pozycjonowania dziecka. Czynności te będą wspierać rozwój dziecka. Pozycje ułożeniowe będą wpływać profilaktycznie, aby nie doszło do powstania przykurczów mięśniowych oraz deformacji. Pozycje ułożeniowe do zabawy oraz zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt medyczny taki jak siedzisko i pionizator umożliwią dziecku podjęcie własnej aktywności czy zabawy. Dzięki zaopatrzeniu w odpowiedni sprzętu umożliwiamy dziecku niepełnosprawnemu uczestnictwo w życiu społecznym i rodzinnym.
Jak powinno wyglądać siedzisko dla dziecka niepełnosprawnego?
Siedzisko takie powinno być indywidualnie dostosowane do potrzeb dziecka niepełnosprawnego. Powinno być dostosowane do dziecka na głębokość i szerokość. U dziecka, które nie ma kontroli głowy siedzisko powinno być zaopatrzone w specjalne peloty boczne, które będą zapobiegać opadaniu głowy na boki. Siedzisko zaopatrzone jest również w peloty boczne, które kontrolują tułów dziecka oraz specjalne „spodenki”, pasy bądź klin, które ustawiają miednicę dziecka w pośredniej pozycji. Siedzisko zaopatrzone jest w podnóżek oraz blat. Kończyny dolne powinny być ugięte w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem 90 stopni. Stopy oparte na podnóżku. Jest możliwość regulacji siedziska i zmiany kąta nachylenia w zależności od aktywności dziecka. Dziecko niepełnosprawne w takim krzesełku lepiej widzi. Jest mu łatwiej wykonywać czynności kończynami górnymi. Jest ustawione w wyższej pozycji dzięki czemu może uczestniczyć w życiu rodzinnym i społecznym. Lepiej rozwija się intelektualnie. Łatwiej pobiera pokarm. Aktywniej uczestniczy w zajęciach logopedycznych i pedagogicznych. Prawidłowo dostosowane siedzisko zabezpiecza go przed deformacjami takimi jak np. skolioza.
Obecnie proponowane są wielofunkcyjne wózki-siedziska, które mogą służyć jako wózek dla dziecka niepełnosprawnego, ale i jako siedzisko z osobną podstawą domową. W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci wspólnie z rodzicami i przedstawicielem medycznym dobieramy odpowiedni dla dziecka sprzęt i dostosowujemy go indywidualnie. Raz na pół roku sprawdzamy ustawienia krzesła/wózka i zmieniamy je w zależności od potrzeb.
Dlaczego Tak Ważna jest pionizacja dziecka niepełnosprawnego i jakie korzyści płyną z pionizacji?
- Pionizacja u małego dziecka ma ważny wpływ na rozwój stawu biodrowego. W rozwoju prawidłowym dziecko wstaje około 10 miesiąca życia i po 12 miesiącu rozpoczyna samodzielne chodzenie. Staw biodrowy zbudowany jest z głowy kości udowej oraz z panewki, która ją obejmuje. Głowa kości udowej powinna być prawidłowo osadzona w panewce. Aby staw biodrowy rozwinął się prawidłowo niezbędny jest docisk kości udowej do panewki.
- U dzieci niepełnosprawnych często dochodzi do podwichnięcia lub zwichnięcia stawu biodrowego. Wiąże się to z późniejszymi problemami bólowymi i problemami z pielęgnacją. Systematyczna pionizacja plus odpowiednie pozycjonowanie dziecka w foteliku oraz podczas spania jest istotnym elementem profilaktyki.
- Systematyczna pionizacja dziecka niepełnosprawnego powoduje lepszą mineralizację kości. Kości dla prawidłowego rozwoju muszą być odżywione i dociążone i musi na nie działać pompa mięśniowa. U dzieci niepełnosprawnych, u których nie jest stosowana pionizacja dochodzi do utraty gęstości kości.
- Systematyczna pionizacja zapobiega tworzeniu się przykurczy mięśniowych,
- Wpływa na obniżenie spastyczności,
- Powoduje wydłużenie mięśni kulszowo-goleniowych oraz mięśni podudzia,
- Wpływa na zwiększenie zakresu ruchomości w stawach kolanowych, biodrowych i skokowych,
- Powoduje zwiększenie siły mięśniowej,
- Wpływa na poprawę wydolności oddechowej oraz fonacji. Podczas pionizacji przepona, czyli główny mięsień oddechowy obniża się co w konsekwencji ułatwia oddychanie. Oddychanie staje się bardziej efektywne i w konsekwencji ułatwia to fonację.
- Pionizacja wpływa na poprawę wydolności układu krążeniowego,
- Powoduje poprawę funkcji pęcherza moczowego oraz poprawę wypróżnień,
- Wpływa na poprawę funkcji skóry, zapobieganie odleżynom,
- Dziecko pionizowane w pionizatorze według badań lepiej rozwija się społecznie i intelektualnie. Lepiej nawiązuje kontakt wzrokowy oraz potrafi lepiej utrzymać koncentrację uwagi.
- Dzięki pionizacji w pionizatorze może aktywniej uczestniczyć w życiu społecznym i rodzinnym.
- Pionizator pozwala na interakcję twarzą w twarz z rówieśnikami
- Poprawia samopoczucie, aktywność dziecka i sen
Co to jest pionizator?
Pionizator jest to sprzęt rehabilitacyjny przeznaczony dla dzieci niepełnosprawnych, które na skutek swoich dysfunkcji nie są w stanie utrzymać wyprostowanej pozycji ciała. Wyposażony jest w odpowiednie peloty, pasy, zagłówek w celu osiągnięcia prawidłowej, symetrycznej pozycji ciała. Ma on budowę modułową, czyli ” rośnie razem z dzieckiem” i można go indywidualnie dopasować do dziecka.
W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci pionizator dostosowujemy indywidualnie do dziecka. Według badań dzieci niepełnosprawne powinny być pionizowane od 9 miesiąca życia (wieku skorygowanego-wiek skorygowany odnosi się do dzieci urodzonych przedwcześnie).
W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci dobieramy indywidualnie czas przebywania dziecka w pionizatorze. Najskuteczniej, jeżeli jest to czas od 30-60minut dziennie pionizacji. Pionizację wdrażamy na początku od kilku minut dziennie
przebywania w pionizatorze do 30/60 (a nawet dłużej) minut stopniowo wydłużając czas. W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci dobieramy indywidualnie pionizator do potrzeb dziecka niepełnosprawnego.
Pionizator przedni jest polecany dzieciom, które posiadają kontrolę głowy. Daje on możliwość zwiększenia funkcji rąk np. podczas zabawy. Dziecko w tym pionizatorze lepiej widzi. Sprzęt ten stymuluje wyprost. Pionizator tylny dedykowany jest dzieciom, które nie posiadają kontroli głowy oraz tułowia oraz dzieciom, które mają duże przykurcze w stawach biodrowych i kolanowych.
Pionizator dynamiczny – jest to pionizator, w którym dziecko stojąc może przemieszczać się za pomocą swoich kończyn górnych odpychając koła. Jest on sprzętem dla dzieci, które posiadają kontrolę głowy, lepszą kontrolę tułowia i mają aktywne kończyny górne. Dziecko w takim pionizatorze może się przemieszczać i być bardziej niezależnym.
Jak powinno wyglądać prawidłowe ustawienie dziecka w pionizatorze, na co należy zwracać uwagę?
Dziecko powinno być ustawione symetrycznie w pionizatorze. Głowa i tułów powinny być ustawione w linii środkowej. Punkty stabilizacji w pionizatorze to stopy, kolana-punkt pod lub nad rzepką (nie wolno uciskać rzepki), miednica (na kości krzyżowej) i stabilizacja klatki piersiowej.
Najlepszy efekt terapeutyczny daje pionizacja z odwiedzeniem kończyn dolnych. Dziecko niepełnosprawne powinno mieć zastosowane do pionizacji specjalne ortezy, które zapewnią prawidłowy alingment czyli liniowość. Ortezy dobierane są indywidualnie do dziecka przez ortotyka. Ortezy zapobiegają deformacjom stóp. Ortezy u dziecka niepełnosprawnego powinny być stosowane przez cały dzień i wymieniane raz na pół roku.
W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci raz na 6 miesięcy sprawdzamy ustawienie dziecka w pionizatorze i dopasowujemy sprzęt do wzrostu i wymiarów dziecka.
Jakie są przeciwwskazania do pionizacji?
Przeciwwskazaniem do pionizacji jest stan, gdy dziecko niepełnosprawne ma bardzo zaawansowane przykurcze w stawach biodrowych, kolanowych, skokowych. Jeżeli ma zaawansowaną osteoporozę również nie powinniśmy go pionizować. Gdy pionizacja wywołuje u dziecka ból również należy zaprzestać pionizacji.
Jakie są rodzaje ortez?
Wyróżniamy ortezy:
DAFO (Dynamic Ankle Foot Orthoses)
Jest to orteza, którą stosuje się w korekcji deformacji stopy
AFO (Ankle Foot Orthoses)
To orteza, która obejmuje swoją konstrukcją stopę, staw skokowy oraz podudzie.
KAFO(Knee Ankle Foot Orthoses)
Jest to orteza, która obejmuje swoją konstrukcją stopę, staw skokowy, podudzie, staw kolanowy i udo.
HKAFO (Hip Knee Ankle Foot Orthoses)
Jest to orteza, która obejmuje całe kończyny dolne i miednicę.
Jak powinno wyglądać pozycjonowanie dziecka niepełnosprawnego w pozycji leżącej?
W gabinecie Agnieszka Popowicz Fizjoterapia Niemowląt i Małych Dzieci zwracamy uwagę na zabezpieczenie prawidłowej pozycji dziecka niepełnosprawnego, aby zapobiegać deformacjom, przykurczom oraz powstaniu skrzywienia kręgosłupa. Podczas przebywania przez dziecko niepełnosprawne w pozycji leżącej lub w trakcie snu również ważne jest profilaktyczne jego ustawienie. Przede wszystkim warto zwracać uwagę na symetryczne ustawienie głowy i tułowia. Kończyny dolne powinny być ustawione w odwiedzeniu od15- 30 stopni. Można stosować wałki, poduszki, kliny, aby uzyskać prawidłową pozycję.
Bibliografia:
Pionizacja w świetle Evidence Base Medicine i ICF Robert Giezek.
Stawianie, pionizacja w pionizatorach oraz zaopatrzenie ortopedyczne. Zofia Szwiling
