Ultrasonografia kolana stanowi popularne i wygodne narzędzie w diagnostyce wielu schorzeń i urazów stawu kolanowego. Choć rezonans magnetyczny (MRI) wciąż uznawany jest za złoty standard w obrazowaniu wewnętrznych struktur kolana, USG pełni istotną rolę w ocenie tkanek powierzchownych (ścięgna, więzadła przykolanowe, kaletki) i może znacząco usprawnić diagnozę kliniczną.

Dlaczego USG kolana jest ważne?

USG pozwala na szybkie i nieinwazyjne obejrzenie struktur miękkich. Jest tańsze niż wiele innych metod obrazowania, nie wiąże się z promieniowaniem, można je wielokrotnie powtarzać i pozwala na ocenę dynamiczną (podczas ruchu czy ucisku). W porównaniu z rezonansem magnetycznym ultrasonografia kolana często ustępuje mu w rozpoznawaniu zmian wewnątrzstawowych, takich jak uszkodzenia więzadeł krzyżowych i głębokich części łąkotek. Jednak w doświadczonych rękach USG potrafi wykryć wybrane patologie łąkotek (np. cysty łąkotkowe) czy dobrze ocenić więzadło poboczne przyśrodkowe. Dodatkowo pozwala świetnie oglądać kaletki stawowe (np. w okolicy podkolanowej), a także ocenić obecność wysięków i stan ścięgien.

Jakie sÄ… wskazania do USG kolana?

Ból lub opuchlizna w okolicy kolana: jeśli istnieje podejrzenie zapalenia, urazu lub zmian zwyrodnieniowych. Urazy ścięgien i więzadeł: np. zapalenie ścięgna rzepki (tzw. kolano skoczka), nadwerężenie więzadła pobocznego przyśrodkowego lub bocznego. Ocenia jamy stawowej: wysięki, obrzęki, krwiaki. Weryfikacja zmian typu torbiel Bakera w dole podkolanowym, które mogą dawać dolegliwości bólowe i ograniczać zgięcie stawu. Monitorowanie leczenia i stanów pooperacyjnych: np. ocena stabilności przeszczepionych ścięgien, rehabilitacja po urazach, kontrola ewentualnych torbieli. Wykrywanie zmian zapalnych w chorobach reumatycznych: reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa, by potwierdzić obecność płynu zapalnego, nadżerki, zapalenia pochewek ścięgnistych.

Sprzęt i przygotowanie do badania

Do prawidłowego badania USG kolana konieczny jest aparat ultrasonograficzny z nowoczesnym oprogramowaniem i głowicą wysokiej częstotliwości (zwykle 7–10 MHz). Dla dokładnej oceny szczegółów, takich jak echostruktura ścięgien czy drobne zmiany w obrębie kaletek, używa się głowic 10 MHz lub wyższych. Przy standardowym badaniu pacjent leży na plecach z kolanem ugiętym w granicach 20–30°. Taka pozycja napina ścięgna prostownika i minimalizuje niekorzystny wpływ zjawiska anizotropii (zmiany echogeniczności struktur przy nieoptymalnym kącie padania ultradźwięków). W zależności od badanych rejonów lekarz może poprosić pacjenta o zmianę pozycji (np. przetoczenie się na bok) albo o wykonanie ruchów zginania i prostowania kolana, co umożliwia tzw. badanie dynamiczne.

Najczęstsze patologie wykrywane w USG kolana

Zapalenie ścięgna (tendinitis) lub tendinopatia Dotyczy najczęściej ścięgna rzepki (tzw. kolano skoczka) i ścięgna mięśnia czworogłowego. Objawia się pogrubieniem, obniżoną echogenicznością czy obecnością zwapnień. Uszkodzenia ścięgna rzepki i mięśnia czworogłowego W badaniu widoczne przerwanie ciągłości włókien, krwiaki, obrzęki. Przy rozległych urazach, np. oderwaniu przyczepu, USG pozwala zauważyć znaczne przesunięcie kikuta ścięgna. Zmiany zwyrodnieniowe Chociaż artrozy kolana lepiej ocenia się na RTG, USG bywa pomocne w wykryciu osteofitów na krawędziach kości oraz wysięku w stawie. Więzadło poboczne piszczelowe lub strzałkowe Możliwe jest wykrycie rozluźnienia, częściowych czy całkowitych przerwań. Porównuje się obraz z kolanem zdrowym. Torbiel Bakera (torbiel podkolanowa) Widoczna jako bezechowa przestrzeń płynowa między ścięgnem mięśnia półbłoniastego a głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki. Czasem ciągnie się wzdłuż torebki stawowej aż do jamy kolana. Zapalenie kaletek okołorzepkowych Zauważalne w przypadku urazów, przeciążeń (np. przy klękaniu), widać jako obszary płynowe w topografii kaletki przedrzepkowej lub podrzepkowej. Zmiany pooperacyjne Sprawdza się stan wszczepów, zrostów tkanek, ewentualne ropnie lub blizny. USG pozwala szybciej ocenić rozległość obrzęku i odróżnić płyn od masy tkanek miękkich.

Ograniczenia ultrasonografii kolana

Mimo wielu zalet, USG nie zastąpi rezonansu magnetycznego przy analizie struktur wewnątrzstawowych, takich jak więzadła krzyżowe i większość obrębu łąkotek. W tych przypadkach MRI oferuje pełniejszy obraz. W praktyce klinicznej bywa tak, że ortopeda czy radiolog zaczyna od prostego i szybkiego USG (zwłaszcza przy podejrzeniu płynu, zapalenia ścięgien czy torbieli), a jeśli wyniki nie są jednoznaczne, kieruje pacjenta na MRI.

Przebieg badania i wskazówki praktyczne

Pozycja pacjenta: zazwyczaj leżąca, z kolanem lekko zgiętym i ułożonym na podkładce, pozwalająca na napięcie ścięgien. Badanie dynamiczne: w określonych sytuacjach ortopeda może poprosić o zgięcie kolana, by zobaczyć, czy dochodzi do przeskakiwania ścięgien albo czy zmienia się szerokość szpary stawowej przy testach obciążeniowych (np. test w kierunku koślawienia lub szpotawienia kolana). Czas trwania: od kilku do kilkunastu minut, zależnie od liczby badanych struktur i ewentualnych trudności w wizualizacji. Brak promieniowania: USG jest w pełni bezpieczne, można powtarzać je często, dzięki czemu nadaje się do monitorowania procesu gojenia (np. ścięgna po naderwaniu).

USG kolana to szybkie i nieinwazyjne badanie, przydatne szczególnie w ocenie powierzchownych struktur, jak ścięgna, więzadła boczne, kaletki i zachyłki stawowe. Choć nie zastępuje rezonansu magnetycznego w kompleksowej analizie więzadeł krzyżowych czy w rozległych uszkodzeniach łąkotek, w wielu wypadkach pozwala szybko potwierdzić lub wykluczyć kluczowe patologie – zwłaszcza w urazach sportowych lub przy podejrzeniu torbieli Bakera. W placówkach takich jak Rex Medica USG jest często łączone z innymi metodami (RTG, rezonans magnetyczny), by zapewnić pełny obraz problemu. Dla pacjenta jest to duże udogodnienie – od szybkiej diagnostyki ultrasonograficznej po bardziej zaawansowane badania w razie potrzeby. Dzięki temu ortopedzi i radiolodzy mogą szybko wdrażać odpowiednie leczenie, zapewniając skuteczną terapię przy minimalnej inwazyjności.